Scenarist Thomas Bidegain, regisseur van Les Cowboys:

“We gedragen ons als Amerikanen”

door Alfred Bos

Thomas Bidegain is de regisseur van Les Cowboys, een film over identiteit en culturele verwarring. Hij is in Amsterdam enkele dagen voor de aanslagen in Parijs, wat zijn woorden – en zijn film – een onbedoelde lading geeft. En tevens de actualiteit van het thema benadrukt: hoe om te gaan met anderen.

Thomas Bidegain is een liefhebber, van klassieke (vaak Amerikaanse) films in het algemeen en van westerns in het bijzonder. Na met wisselend succes verschillende functies in de filmindustrie te hebben vervuld, ook in Hollywood, maakte hij naam als scenarioschrijver. Zijn draaiboek voor Jacques Audiards Un prophète, pas zijn tweede lange script, won in 2010 een César, de Franse Oscar. Dat succes kreeg een vervolg met de door Audiard geregisseerde films De rouille et d’os (2012, met Matthias Schoenaerts) en Dheepan (2015, over een immigrant uit Sri Lanka). Andere regisseurs verfilmden zijn scripts voor de biopic Saint Laurent  en de thriller La résistance de l’air.

“Na Le prophète was het duidelijk dat we samen nog een film zouden doen”, zegt Bidegain over de samenwerking met Audiard. “We hadden een rapport ontwikkeld. Zeker als de film nog in de fase van ontwikkeling is praat je er heel abstract en theoretisch over. Het draait vooral om de vragen die je jezelf stelt. Film biedt vele mogelijkheden en er zijn veel soorten cinema, maar voor mij draait film om representatie. De film representeert een wereld en mensen. Daar moet je als regisseur of schrijver dus over nadenken en vragen bij stellen. Welke beelden laat mijn film zien? Heb ik die beelden al eerder gezien? En de derde vraag: wat vertelt de film me over de wereld? Jacques en ik maken doorgaans genrefilms en genrefilms zijn hoogst politiek, vanwege de representatie. Je geeft een wereld weer en binnen die wereld heeft iedere handeling of iedere keuze betekenis. Dat maakt het politiek.”

Bidegains regiedebuut Les Cowboys is, zeker na ‘Parijs’, een hoogst actuele film die op microniveau de staat van de wereld weergeeft: in de war, onzeker over zijn identiteit. De film vertelt het verhaal van een vader die zoekt naar zijn verdwenen dochter. Die heeft vrijwillig gekozen voor het islamitische geloof. Het verhaal opent tijdens een cowboyfeest waar men Frans spreekt, op zich al desoriënterend. Bovendien worden in de film meerdere talen gesproken, kent het verhaal twee protagonisten en speelt de handeling zich af in meerdere landen en op meerdere continenten. Verwarring alom, ook bij de kijker. Waar komt het idee voor Les Cowboys vandaan?

Bidegain: “Een vriend van me liet me een boek zien met foto’s van mensen die zich uitdossen als cowboy. De foto’s waren genomen in Zwitserland en in de Rhônevallei in Frankrijk. Ieder weekend verkleden mensen zich als cowboy en komen bij elkaar. Soms draait het om de muziek, soms om de paarden. Er zijn tientallen van dat soort bijeenkomsten en festivals.”

Uit evenwicht
Bidegain: “In Les Cowboys zien we zo’n gemeenschap van Franse cowboys. Die gemeenschap is onze gemeenschap. Al dragen we geen ten gallon hats, wij in het westen kleden en gedragen ons als Amerikanen. In die eerste tien minuten definieer je de werkelijkheid van de film. In die cowboygemeenschap plaats je een gesluierde vrouw. Hoe reageren we daar op? Sommigen proberen de sluier weg te rukken. Anderen verdedigen haar. Een derde wordt verliefd. En daartussen staat de sheriff, de autoriteit in deze operette, en die is sprakeloos; hij weet niet wat hij moet doen.”

“Dat is onze wereld. De dochter verdwijnt en niet alleen haar familie, maar de hele gemeenschap raakt uit evenwicht.  En het kost een, twee, misschien wel drie generaties eer dat evenwicht terug is. Daar gaat de film over: aan het begin heb je een gezin en aan het slot heb je een gezin. De film laat het proces zien hoe het gezin-oude stijl een gezin-nieuwe stijl wordt. Cowboys en indianen zijn de voor de hand liggende metafoor. De vader is oude stijl en denkt dat hij een cowboy is, hij ziet de Arabieren als indianen.”

Zoals in Sicario, de nieuwe film van Denis Villeneuve, de Mexicanen indianen zijn…

“Precies. Ik ben een Bask en toen ik vroeger met mijn tien jaar oudere broer naar westerns keek, zei hij: kijk naar de indianen alsof het Basken zijn. Zo is het altijd, de ander, dat is de indiaan. Het verschil met Sicario is dat in mijn film de vader zo denkt. De zoon ziet Arabieren niet als indianen, maar als mensen. Dat maakt een gemeenschap of een beschaving mogelijk, er kan een evenwicht ontstaan. Daarom verliest de vader alles in zijn queeste: zijn baan, zijn vrouw, zijn gezin, zijn geld, zelfs zijn leven. De zoon gaat ook zoeken, maar vindt een vrouw en een gezin. Zo kan er een nieuw evenwicht ontstaan. Er zijn veel scènes die vader en zoon spiegelen: de zoon doet niet of juist wel wat de vader deed of naliet. We moeten hopen dat onze kinderen net ietsje slimmer zijn dan wij.”

Ik vind het persoonlijk altijd dapper van regisseurs als ze hun protagonist afschilderen als een onsympathiek personage.

Bidegain: “Precies, je wilt niet weten wat voor gevechten met de producers dat oplevert. Het is geen aardig karakter, krijg je te horen. Nee, dat klopt, maar niet iedereen is aardig. Er lopen mean motherfuckers rond. Hun verhaal verdient het ook om verteld te worden. De vader is niet aardig; hij luistert niet, is wellicht een tikje racistisch, en seksistisch op het absurde af. Eigenlijk alles wat je kunt verwachten van de blanke man die is opgegroeid in de jaren vijftig. Hij zoekt zijn dochter en hij is blind voor de wereld. Dat is zijn perversie.”

Speelt deze spanning tussen culturen erg in Frankrijk?

Bidegain: “Heel erg. Ik maak me druk over de bangmakerij. Onze samenleving zal niet uit elkaar vallen, ze zal veranderen. Conservatisme is gestoord. Alle economische studies laten zien dat immigratie positief uitwerkt op de economie. Immigranten moeten zo snel mogelijk aan het werk, dan integreren ze. Zo niet, dan ontstaat er een schaduweconomie. Wat doet de politiek? Die maakt de opvangprocedure alleen maar langer. Op die manier wordt de negatieve voorspelling bewaarheid. Ze zijn als de vader uit Les Cowboys; ze zien immigranten als indianen, als de vijand.”

Uw script voor Dheepan en ook deze film, mogelijk al uw scenario’s, hebben dit element, wellicht omdat ze over het leven van nu gaan.

Bidegain: “Absoluut. Dat komt door die representatie waar ik het eerder over had. Representatie is politiek en cinematografisch. Het uitgangsidee achter Dheepan was: als je deze film hebt gezien, kijk je nooit meer op dezelfde manier naar die gast die rozen op terrasjes en in restaurants verkoopt. En het maken van zo’n film is een politieke daad. Je kunt wel degelijk invloed hebben, simpelweg door een verhaal te vertellen. Een deel van Les Cowboys speelt in Pakistan. Die scènes hebben we gedraaid in Rajastahn, in noordwest India, vlakbij de grens, want in Pakistan konden we niet filmen. Twee dagen voor we met de opnamen zouden beginnen, was in Parijs de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo. Veel Franse crewleden waren emotioneel en zelfs bang. Ik heb ze toegesproken en gezegd: we maken een film en brengen daarmee een beetje licht in de wereld.We kunnen verhalen vertellen en daarmee de angstzaaiers tegengas geven.”

Heeft u voorbeelden of helden, regisseurs van toen die u hebben geïnspireerd?

Bidegain: “Oh zeker, meer dan één. Ik ben een groot bewonderaar van John Huston. Hij is een groot verhalenverteller, die heel uiteenlopende films heeft gemaakt. Ik ben ook een grote fan van Raoul Walsh. Toen we Les Cowboys voorbereidden had ik een kleine dvd-bibliotheek voor de crew meegenomen. Daarin zat ook The Naked and The Dead. Die film is puur cinema, zo moet je een verhaal vertellen. Walsh plaatst zichzelf nooit tussen de film en de kijker. Ik wilde regisseur worden nadat ik Citizen Kane had gezien. Ik zag hem met mijn vader toen ik tien jaar oud was. Mijn vader huilde en ik vroeg me af: hoe kan een film dat teweeg brengen. Een paar jaar later zag ik The Night of the Hunter , die haalde me onderuit.

“Een andere favoriet is Michael Curtiz , die wordt nogal onderschat. Toen ik nog op de lagere school zat werkte de moeder van mijn beste vriendje in een bioscoop die uitsluitend klassieke films draaide. Tussen mijn achtste en mijn twintigste heb ik alle films gezien die ik wilde zien. Ik kan je niet vertellen hoe vaak ik Duck Soup heb gezien, Casablanca, alle films van Hitchcock. Die heeft me veel geleerd over hoe een verhaal te vertellen. Geef de kijker genoeg informatie, maar niet teveel zodat hij geïnteresseerd blijft in het personage. Mijn probleem met de huidige Amerikaanse cinema is dat het niets meer geeft om de realiteit.”

Dat lijkt eerder voorbehouden aan de Europese cinema…

Bidegain: “Daarom ben ik zo blij dat ik films maak in Europa en dat meen ik. Ik heb gewerkt met Michaël Roskam, de regisseur van Rundskop. Daarna maakte hij The Drop in Amerika. Die film speelt in een bar die door de maffia wordt gerund en die bar is gesitueerd in Boston. Dat is een vreselijk cliché, hoe vaak hebben we dat al niet eerder gezien? Plaats die bar in Brussel of Antwerpen; dan spreken ze drie verschillende talen en als er een personage binnenloopt, weet je niet wat je kunt verwachten. In Amerika is zo’n set-up overgerepresenteerd, in Europa ondergerepresenteerd. Daarom hebben we nog veel te representeren in Europa en dat is mooi.

“In Amerika hebben tv-series de vroegere rol van film overgenomen. Daar zie je nog wel creativiteit en complexe verhaalstructuren. Dat is ook de reden waarom het publiek tegenwoordig geen probleem heeft met uitdagende verhaallijnen en nonlineaire vertellingen. Dat komt door de tv-series. In Amerika is cinema heel generiek geworden. Het gegeven is vaak totaal krankzinnig, maar de manier waarop het verhaal wordt gebracht is een en al format.”

In dat licht, hoe ziet volgens u de toekomst van de Europese cinema eruit?

Bidegain: “We zijn goed in vorm. We hebben onze cinema weten te bewaren. De situatie in Frankrijk is gunstig. De Italiaanse cinema komt weer op, er zijn nu vijf of zes interessante regisseurs actief. De Spaanse regisseurs zijn sterk in opkomst, die zijn heel goed bezig. We zijn in Europa veel flexibeler dan in Amerika, daar is alles voorgekookt. Ik word graag verrast als ik naar een film kijk, dat hoort bij de filmervaring. Een tekst die ik vaak uitspreek op de set is deze—er is maar één plot: de dingen zijn niet wat ze lijken te zijn.

“Ik wil ook niet alleen maar lelijke dingen zeggen over de Amerikaanse cinema. Wanneer ik films als The Master of There Will Be Blood zie, ben ik diep onder de indruk. Veel mensen beginnen over The Searchers als voorbeeld voor Les Cowboys en dat geldt zeker voor de eerste helft van de film. Maar een nog veel grotere invloed is Red River , met John Wayne en Montgomery Clift. Dat was het voorbeeld voor de nijdige vader en de veel redelijker zoon. In Kid, de zoon uit Les Cowboys, zit ook veel van het personage dat Ricky Nelson speelt in Rio Bravo.

Wilt u iets kwijt over uw volgende film?

Bidegain: “Ik schrijf met Jacques Audiard aan het script voor zijn volgende film, naar een roman over twee broers, brute moordenaars, die jagen op een persoon. Het speelt in 1851 in Amerika, tijdens de gold rush, en ze zwerven van Oregon naar  Californië. Veel fraaie natuurbeelden. En mannen met hoeden.”

 

25 november 2015

 

Alle interviews